Akıl Daraltıcı, kişinin, kontrol altına alamadığı takdirde, düşünebilme sınırlarını daraltan etkilere verilebilecek bir isimdir. 

Örneğin, mesleki deformasyonlar (link) bu tür etkilere bir örnektir. 

Kişinin düşünebilme alanının sınırlarını etkileyebilecek çok sayıda daraltıcı için (link) 

Durum değerlendirme süreçlerimizin temel aracı olan, rasyonel düşünce zincirlerinin iki önemli akıl daraltıcısı: 

1) Akıl ve sezgi’nin belirsizlikleri içinde, merakla gezinerek, heyecan verici yeni gerçeklerle karşılaşmak yerine, «zihinsel konfor bağımlılıkları»nın esiri olarak (kesinlik tuzakları)na düşmek,

2) Gerektiğinde mevcut zihinsel kurgusunu (mind-set) terk etmeye hazır olarak, yeni bilgilere erişebilme arzu ve becerisine sahip olmamak.

Akıl Genişleticiler:

Bu terim iki ayrı anlama geliyor: Birisi "psikedelik" anlamındaki kimyasallardır. Diğeri ise, birkaç nedenle oluşabilen ek yetkinliklerdir. Örneğin;

1) "Belirli bir alanda yoğun ve uzun süreler boyunca çaba harcayan kişilerin, başkalarının dikkatlerini çekmeyebilecek ayrıntıları farketmeleri sonucu sahip olabilecekleri zihinsel yetkinlikler",

2) "Medici Etkisi denilen ve iki farklı alanın (örn. tıp ve mühendislik gibi) kesişim alanında doğabilecek yeni (inovatif, yenilikçi) bakış açıları"

3) "Sahip olunmayan bir bilgi edinme sonucunda doğabilen ek yetkinlik",

4) "Yeni bir sosyal çevre, doğal çevre vb ortamların tetikleyebileceği yeni bakış açıları",

5) "Bilinenlerin sınırlayıcılığından kurtularak sezginin önünün açılmasıyla oluşabilecek yeni bakış açıları" (bkz. Akıl-Sezgi sarmalı)

Akıl Daraltıcı ve Akıl Genişleticiler birlikte de mevcut olabilir; hatta hemen herkeste var olan durum budur.