TEMEL SORUN ALANLARI * Cinsel suç tanımların ve ilişkili cezaların bilinmemesi * Cinsel taciz vakalarının sadece öğrenciler arasında değil, akademisyenlerle öğrenciler arasında ve akademisyenlerin kendi aralarında da yaşandığından bahsediliyor. Cinsel taciz sadece heteroseksüel bireylerin değil, lGBTİQ+ bireylerin de başına geliyor. Cinsel tacizin ele alınış biçiminin heteronormatif olmaktan çıkması ve cinsel tacize karşı mekanizmaların kadın-erkek ikiliğinin ötesinde bir anlayışla tasarlanması önemli * Bir iş yeri olarak yükseköğretim kurumlarında şiddetin bir diğer çeşidi ise mobbing. kadınların cinsiyet temelli sebeplerden dolayı, yalnız bırakılma, engellenme ve istifa etmeye zorlanmaya kadar giden süreçlerle mobbing’e daha çok maruz kalması (1) KAYNAK: YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ DİSİPLİN YÖNETMELİĞİ (https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16532&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5; Erişim: 2 Mayıs 2020 (Resmî Gazete Tarihi: 18.08.2012 Resmî Gazete Sayısı: 28388) TANIMLAR MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Öğrenci: Yükseköğretim kurumlarında önlisans, lisans, yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık veya sanatta yeterlilik öğrenimi gören kişileri, b) Kınama: Öğrenciye öğrencilikle ilgili kusurlu davranışlarından dolayı kınandığının yazılı olarak bildirilmesini, c) Uyarma: Öğrencinin, öğrencilikle ilgili davranışlarında daha dikkatli olması gerektiği hususunda yazılı olarak ikaz edilmesini, ç) Yükseköğretim Kurumları: Üniversiteler, yüksek teknoloji enstitüleri ile bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, konservatuvarlar, meslek yüksekokulları ile uygulama ve araştırma merkezlerini, d) Yükseköğretim Kurumundan Bir Haftadan Bir Aya Kadar Uzaklaştırma: Öğrenciye, yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırıldığının ve bu süre içerisinde derslere ve sınavlara katılamayacağının yazı ile bildirilmesini, e) Yükseköğretim Kurumundan Bir Yarıyıl İçin Uzaklaştırma: Öğrenciye, yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl uzaklaştırıldığının ve bu sürede öğrencilik haklarından yararlanamayacağının yazı ile bildirilmesini, f) Yükseköğretim Kurumundan Çıkarma: Öğrenciye, bir daha çıkarıldığı yükseköğretim kurumuna alınmamak üzere öğrencilikten çıkarıldığının yazı ile bildirilmesini, g) Yükseköğretim Kurumundan İki Yarıyıl İçin Uzaklaştırma: Öğrenciye, yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl uzaklaştırıldığının ve bu sürede öğrencilik haklarından yararlanamayacağının yazı ile bildirilmesini, ifade eder. DİSİPLİN CEZALARI VE DİSİPLİN CEZALARINI GEREKTİREN DİSİPLİN SUÇLARI Uyarma cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 4 – (1) Uyarma cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) Yükseköğretim kurumu yetkililerince sorulan hususları haklı bir sebep olmadan zamanında cevaplandırmamak, b) Yükseköğretim kurumu yetkililerince tesbit edilen yerler dışında ilan asmak, c) Yükseköğretim kurumunun izniyle asılmış duyuruları, program ve benzerlerini koparmak, yırtmak, değiştirmek, karalamak veya kirletmek. Kınama cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 5 – (1) Kınama cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) Yükseköğretim kurumu yetkililerince istenilen bilgileri eksik veya yanlış bildirmek, b) Ders, seminer, uygulama, laboratuvar, atölye çalışması, bilimsel toplantı ve konferans gibi çalışmaların düzenini bozmak, c) (Değişik:RG-7/11/2013-28814)2 Yükseköğretim kurumu içinde izinsiz olarak bildiri dağıtmak, afiş ve pankart asmak, ç) Yükseköğretim kurumunca asılmış duyuruları, program ve benzerlerini koparmak, yırtmak, değiştirmek, karalamak veya kirletmek, d) Sınavlarda kopyaya teşebbüs etmek. Yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 6 – (1) Yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) (Değişik:RG-23/12/2016-29927) Öğrenme ve öğretme hürriyetini engelleyici veya yükseköğretim kurumlarının işleyiş ve huzurunu bozucu eylemlerde bulunmak, b) Disiplin soruşturmalarının sağlıklı bir şekilde yürütülmesini engellemek, c) Yükseköğretim kurumundan aldığı kendine hak sağlayan bir belgeyi başkasına vererek kullandırmak veya başkasına ait bir belgeyi kullanmak, ç) Yükseköğretim kurumunda kişilerin şeref ve haysiyetini zedeleyen sözlü veya yazılı eylemlerde bulunmak, d) Yükseköğretim kurumu personelinin, kurum içinde ya da dışında, şeref ve haysiyetini zedeleyen sözlü veya yazılı eylemlerde bulunmak, e) Yükseköğretim kurumunda alkollü içki içmek, f) Yükseköğretim kurumuna ait kapalı ve açık mahallerde yetkililerden izin almadan toplantılar düzenlemek. Yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl için uzaklaştırma cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 7 – (1) Yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl için uzaklaştırma cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) Yükseköğretim kurumu personeli ve öğrencilerini tehdit etmek, b) Yükseköğretim kurumlarında işgal ve benzeri fiillerle yükseköğretim kurumunun hizmetlerini engelleyici eylemlerde bulunmak, c) Kurum personeli ve öğrencilerine fiili saldırıda bulunmak, ç) Yükseköğretim kurumlarında hırsızlık yapmak, d) Yükseköğretim kurumu bünyesinde mevcut bina, demirbaş eşya ve benzeri malzemeyi tahrip etmek veya bilişim sistemine zarar vermek, e) Sınavlarda kopya çekmek veya çektirmek, f) Seminer, tez ve yayınlarında intihal yapmak. g) (Ek:RG-23/12/2016-29927) Yükseköğretim kurumundan uzaklaştırma cezası almış olmasına rağmen, bu karara uymamak. Yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl için uzaklaştırma cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 8 – (1) Yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl için uzaklaştırma cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) Yükseköğretim kurumu görevlilerine karşı cebir ve şiddet kullanarak görevin yapılmasına engel olmak, b) Öğrencilere karşı cebir ve şiddet kullanarak yükseköğretim hizmetlerinden yararlanmalarını engellemek, c) (Değişik:RG-7/11/2013-28814) Suç sayılan eylemleri işlemek(1) veya bir kimseyi veya grubu, cebir veya tehditle suç sayılan bir eylemi düzenlemeye veya böyle bir eyleme katılmaya zorlamak, ç) Yükseköğretim kurumları içerisinde uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanmak, taşımak, bulundurmak, d) Sınavlarda tehditle kopya çekmek, kopya çeken öğrencilerin sınav salonundan çıkarılmasına engel olmak, kendi yerine başkasını sınava sokmak veya başkasının yerine sınava girmek, e) Yükseköğretim kurumlarında cinsel tacizde bulunmak, f) Yükseköğretim kurumlarında 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanuna aykırı olarak ateşli silahlarla mermilerini ve bıçaklarla saldırı ve savunmada kullanılmak üzere özel olarak yapılmış bulunan diğer aletleri, patlayıcı maddeleri taşımak ve bulundurmak, g) Yükseköğretim kurumunun bilişim sistemine girerek kendisine veya başkasının yararına haksız bir çıkar sağlamak. ğ) (Ek:RG-23/12/2016-29927) Soruşturma ile görevlendirilenleri tehdit etmek. Yükseköğretim kurumundan çıkarma cezasını gerektiren disiplin suçları MADDE 9 – (1) Yükseköğretim kurumundan çıkarma cezasını gerektiren eylemler şunlardır; a) Mahkeme kararıyla kesinleşmiş olmak kaydıyla, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, böyle bir örgütü yönetmek veya bu amaçla kurulan örgüte üye olmak, üye olmamakla birlikte örgüt adına faaliyette bulunmak veya yardım etmek, b) Yükseköğretim kurumlarında uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri satmak, satın almak, başkalarına vermek ve ticaretini yapmak, c) 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanuna aykırı olarak ateşli silahlarla, mermilerini ve bıçaklarla saldırı ve savunmada kullanılmak üzere özel olarak yapılmış bulunan diğer aletleri, patlayıcı maddeleri kullanmak, ç) Kişilerin vücudu üzerinde cinsel davranışlarda bulunmak suretiyle cinsel dokunulmazlıklarını ihlal etmek. (2) KAYNAK: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İlke ve Stratejileri Belgesi (ODTÜ Senato’sunun 24 Mayıs 2016 tarihli ve 2016/4-5 sayılı kararının ekidir) TANIMLAR Cinsel taciz, ‘kişiyle vücut teması bulunmadan yapılan ve rızaya dayalı olmayan, cinsel içerikli söz, tavır ve diğer davranış biçimleri’ olarak tanımlanmaktadır. Olayın gerçekleştiği ortama ve bağlama göre ısrarla tekrarlanan eylemler ya da bir tek eylem cinsel taciz olarak değerlendirilebilir. Süreklilik ön koşul değildir. Her cinsel yönelim ve yaştaki insan cinsel tacize uğrayabilir. Cinsel taciz farklı biçimlerde gerçekleşebilir. Tamamen kapsayıcı olmamakla birlikte, bazı cinsel taciz biçimleri, cinsel içerikli tehditler, kişilerin cinsiyetine yönelik taciz, düşmanca ortam tacizi ve istenmeyen cinsel ilgi ve yakınlık şeklinde görülebilir. Yerleşkelerde sık rastlanan üç cinsel taciz biçimi misilleme, takip etme ve ödüllendirme vaadidir. a) Misilleme, kişinin cinsel veya duygusal amaçlı girişim ve teklifleri reddetmesi ya da tacize uğradığını düşünerek şikayet etme yoluna gitmek istemesi/gitmesi nedeniyle, açıkça veya örtülü olarak iş veya eğitim yaşamının intikam amacıyla zorlaştırılmasıdır. b) Israrlı takip, bir kişinin rızası dışında peşine takılma, evinin, okulunun, işyerinin önünde bekleme, yolda uzaktan ya da yakından izleme, kişisel bilgilerini, gündelik hayatını öğrenmek üzerine soruşturma yapma ve bu bilgileri taciz etme amaçlı kullanma eylemidir. c) Ödüllendirme vaadi, kişinin hak etmeksizin, cinsel veya duygusal amaçlı bir davranış veya teklifi kabul sonucu ödül, terfi, not veya benzeri kazançlarla ödüllendirilmesi vaadidir. Cinsel saldırı, ‘rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi’ şeklinde tanımlanmaktadır. Cinsel saldırı, kişinin fiziksel ve/veya psikolojik güç kullanımı, tehdit, korku, baskı altına alma, gözdağı verme, hile ve kandırma gibi zorlamalarla cinsel içerik taşıyan fiziksel bir davranışa maruz kalması yoluyla vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi olarak kabul edilmektedir. Çocuğa yönelik cinsel istismar, 18 yaşından küçüklere karşı gerçekleştirilen cinsel saldırı ve cinsel taciz eylemleri olarak değerlendirilmektedir. Suçun, kamu görevinin veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi hâlinde, ceza ağırlaştırılmaktadır. Fiilin cebir ya da tehditle işlenmesi de cezayı ağırlaştırmaktadır. Rıza kavramı, hak ihlalleri, psikolojik taciz ve cinsel taciz ve cinsel saldırı tanımlamasında önemlidir. Ünvan ve/veya mevki kullanılarak fiziksel ve/veya psikolojik güç kullanımı, tehdit, korku, baskı altına alma, gözdağı verme, hile ve kandırma ile alınan sesli ya da sessiz onay rıza olarak kabul edilemez. Sessiz kalmak rıza göstermek değildir. Rızanın sürekliliği esastır, rıza her zaman geri alınabilir. Acil durum, ivedilikle işlem yapılmadığı ve önlem alınmadığı takdirde başvuranın can güvenliğinin veya hak ve özgürlüklerinin tehdit altında olduğu; cinsel taciz veya saldırıya ilişkin delillerin kaybolması ihtimallerinin ortaya çıktığı durum şeklinde tanımlanmaktadır. Ayrımcılık, bir kişiye toplumsal cinsiyet temelli keyfi ya da haksız bir davranışta bulunulması ve bu suretle bu kişinin mağdur edilmesi olarak ifade edilmektedir. Daha özel olarak, toplumsal cinsiyet kimliği ya da cinsel yönelimi nedeniyle bir kişi ya da gruba, aynı ya da benzer konumda olduğu diğer kişilere göre keyfi olarak eşit davranmamak ya da onları mağdur etmek anlamına gelmektedir. Başvuran, cinsel tacize veya saldırıya maruz kaldığı iddiası ile ‘Orta Doğu Teknik Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Destekleme ve Cinsel Tacizi Önleme Birimi’ne başvuran kişi olarak tanımlanmaktadır. Tanık, cinsel taciz veya saldırı teşkil edebilecek olayın taraflarından biri olmayıp, sözkonusu olay hakkında herhangi bir yolla doğrudan bilgi sahibi olan kişi olarak tanımlanmaktadır. (3) KAYNAK: Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Mekanizmaları: Bir Temel Değerlendirme Çalışması (Zeynep Gülru, Göker Aslı Polatdemir) CİNSEL TACİZ VE ÖNLEME BİRİMLERİ KURULMA SÜRECİNDE OLANLAR: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi; Hacettepe Üniversitesi’nde hastanedekinden ayrı olarak üniversite kampüsleri içinde de bir birim kurulması; Özyeğin Üniversitesi’nde böyle bir birimin kurulma çalışmaları PLOTINA projesine paralel olarak yürütülmekte CİNSEL TACİZ VE ÖNLEME BİRİMLERİ KURULMUŞ OLANLARDAN ÖRNEKLER: Ankara Üniversitesi; Kadir Has Üniversitesi; ODTÜ; Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi VERDİKLERİ DESTEK: Bu birimler başvurular yoluyla gelen vakaları değerlendirip resmi süreçleri başlatabiliyor ve başvuranlara hukuki ve psikolojik destek sağlayabiliyor. DİĞER MERKEZ VE RAPORLAR: * Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi (SU Gender) (sugender.sabanciuniv.edu) * Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Araştırmaları Merkezi tarafından hazırlanan “Cinsel ve Toplumsal Cinsiyete dayalı Taciz ve saldırı politikalarının analizi: Türkiye’deki üniversiteler İçin araç seti” isimli, 2017 tarihli raporda, Türkiye’de yer alan 176 üniversitenin 18’inde (%10,1) CTS’ye karşı açık düzenlemeler, politikalar ve/veya yönergeler bulunduğu belirtiliyor. Rapor; yönerge ve birimler arasındaki farkları, örneğin birimin kimlerden oluştuğu, ayrı bir birim olarak ya da bir merkez altında faaliyet gösterip göstermediği ya da yönergede toplumsal cinsiyet kavramının hangi kapsamda ele alındığı gibi çeşitli farklılıkları ele alması açısından yol gösterici nitelik taşıyor. * YÖK Tutum Belgesi ÖNCELİKLİ ADIMLAR * Akademisyen ve öğrenciler arasında yaşanan cinsel taciz vakalarının önüne geçilmesi ve akademisyen ve öğrenciler arasındaki hiyerarşik karakterli güç ilişkisinin kötüye kullanılmaması için akademik kadroya yönelik farkındalık ve eğitim çalışmaları yapılması * Şiddet ve cinsel taciz meselesinde bir kurum olarak üniversitenin fiziksel şartlarının da üzerinde durulması (güvenlik temelli mekansal tasarım).