Bu kavramla ilgili Wikipedia ‘dan öğrendiklerim tam da benim en büyük dileğimle örtüşüyor. “Torunlarım daha güzel bir dünyada yaşayabilecek”. Onların da etkili özgeciliği yaşamlarının anlamı yapmalarını diliyorum. Teşekkürler 🤗.

Altruisme (etkili özgecilik) Kavram Mutfağı'na eklenen yeni bir kavram. Kavramla ilgili açıklamayı okurken dilimizde özellikle son zamanlarda sıkça kullanılmakta olan özveri kavramı aklıma geldi. Altruisme, fedakârlığın Batı dillerinde biraz farklı bir kullanılışı. Ama sonuçta yine bir fedakârlık. Önce fedakârlık nedir, ona bakalım. Feda/ kâr Hizmet/kâr İsyan/ kâr Hile/ kâr Şive/ kâr Günah/ kâr Sanat/ kâr Neva/ kâr Heves/kâr Örneklerinde olduğu gibi kâr eki dilimize Farsçadan girmiş olup yapan veya eden anlamına gelmektedir. Feda ise önem verilen bir amaca ulaşmak için bir değerden, bir varlıktan veya canından vazgeçme anlamına gelmektedir. Fransızca, İngilizce ve birçok Avrupa dilinde fedakârlık kelimesi (sacrifice ) yani kurban, kurbanlık, kurban etme, kurban olma gibi daha çok dinsel bir kutsallık da içeren anlam olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir eyleme fedakârlık, o eylemin öznesi olana da fedakâr diyebilmek için önce ortada bir amaç olması ve o amaca ulaşmak için belli bir şeyin feda edilmesi, ondan vazgeçilmesi gerekmektedir. Fedakâr bir insan niçin o fedakârlık dediğimiz şeyi yapmaktadır? Hiç kuşkusuz ulaşmak istediği bir amaç için. Aynı şekilde altruist bir kimse niçin o kimseye yardım etmektedir? Bana göre bunun iki nedeni olabilir. Birincisi çevresinde hayırsever olarak görülmek , tanınmak isteği ikincisi de bu yardımı yaparsam bu gün olmazsa yarın bana bir şekilde yararı dokunur diye düşünmesidir. Özveri ise insanın özünden bir şeyi vermesidir. Özveride bir yarar kaygısı, yararlı olmak kaygısı-düşüncesi yoktur. Özveride bulunan kişi özünden bir şeyi vermektedir. Bu vermenin kaynağında yarar-çıkar ilişkisi değil insan olmaktan, insani dayanışmadan kaynaklanan arı duru bir sevgidir. Özgecilik, diğerkâmlık kendisinin yanında başkalarını da düşünmek olarak güzel bir şey ama o şeyin amacına da bakmak gerekir. Örneğin seçim kazanması için bir partinin faaliyetlerine belli bir miktar para bağışlanmasını veya bir sanat adına sponsorluk yapılmasını nasıl açıklayabiliriz. Birincisinde istediği parti seçimi kazanır ise kendisinin somut bir çıkarı söz konusu olabilir. Günümüzde herhangi bir sanat dalına sponsor olan bir kişi veya kuruluş da genel olarak kendisinin veya şirketinin en ucuz yoldan reklamını yapmaktadır. Elinden gelirse o sanatsal faaliyetin ideasını da kendi amaçları doğrultusunda etkilemek istemektedir. Bunlara karşın, isminin açıklanmasını istemeyen kişi ve kuruluşlara, şirketlere de şapka çıkarmak gerekmektedir. Sonuç olarak fedakârlık veya etkili/ etkisiz özgecilik yerine benim naçizane önerim özveri kavramıdır. Saygılarımla… Ali Can Polat

"....etkili/ etkisiz özgecilik yerine benim naçizane önerim özveri kavramıdır" şeklinde alıntıladığım Sn. A.C.Polat katkısına katılmadığımı, Etkili Özgecilik (etkili özveri) kavramının özgecilik ya da özveriyi dışlamadığını, tam aksine özverinin öncelik gözetilerek yapılmasının makbul olduğunu vurgulamak isterim. Etkili olmayan özgeciliğe iki örnek: (1) Özel okulların %2 oranında öğrenciye burs vermesi bir yasal düzenlenmiş özveri örneğidir. Ama genellikle bu gereklilik, okul sahibinin yakınlarının ücretsiz okuması yoluyla yerine getirilir. (2) Kurban Bayramlarında et yiyemeyen fakirlere dağıtımı adet olmuş dağıtımın zengin konu komşuya dağıtımı. Özgecilik / özveri doğru önceliklendirme yapıldığında geçerli bir kavtram olup aksi bir çeşit kendini ve başkalarını aldatma sayılabilir.

Konuya ilişkin küçük bir katkı olabilmesi dileği ile bir yazımı sunmak istedim. ETKİN ÖZGECİLİK Özgecilik kavramı;  TDK’ya göre “kişisel yarar gözetmeksizin başkasına yararlı olmaya çalışmak şeklinde tanımlanır. Bazı tanımlarda özgecilik kavramı ahlaki gelişimin simgesi olarak karşımıza çıkar. Aynı zamanda bencil davranışın zıttı olarak da ifade edilir.  Etkin Özgecilik kavramının İngilizcesi  “Effective Altruism” olarak geçiyor. Altruizm, kişisel fayda ya da karşılıklılık beklentisinden bağımsız olarak başkalarının iyiliğini önemseme durumudur. Fransız filozof Auguste Comte tarafından yaklaşık 1830’larda Fransızca altruisme biçiminde, egoizmin zıddı (antonym) olarak yaygınlaştırılmıştır. İyilik yapmak, çoğu insan için içten gelen bir duygudur. Ancak “Etkin özgecilik Hareketi” sadece iyi niyetle yardım etmeyi değil, yardımın en fazla faydayı sağlayacak şekilde yapılmasını savunur. Bu yaklaşım, şu sorulara odaklanır: • Hangi sorunlar gerçekten en acil ve önemli? • Kısıtlı kaynaklarımızı (para, zaman, emek) nasıl kullanırsak en fazla hayatı değiştirebiliriz? • Yardım yollarımızı bilimsel verilerle ve akılcı analizlerle nasıl daha etkili hale getirebiliriz? Örneğin; bir kişinin eğitimi için bağış yapmak iyi bir davranıştır. Fakat aynı miktardaki bağış, başka bir yerde binlerce kişinin hayatını kurtarabilecek bir aşı programına yönlendirilirse, çok daha büyük bir fayda üretebilir. İşte “Etkin özgecilik ” tam da bu farkı vurgular. Ana tema ; iyi niyeti rasyonalite ve stratejik düşünceyle birleştirmektir. Hepimizin sınırlı kaynakları var: zamanımız, paramız, enerjimiz, yeteneklerimiz. İşte bu hareket, bu kaynakları en fazla iyilik yaratacak alanlarda kullanmayı öneriyor. Örnek vermek gerekirse: • Araştırmalar gösteriyor ki, bazı yardım kuruluşları aynı miktarda bağışla 100 kat daha fazla hayat kurtarabiliyorlar. • Mesela sıtmayı önlemek için dağıtılan cibinlikler, pahalı hastane tedavilerinden çok daha etkili olmuştur. Etkin özgecilik sadece bağışlarla sınırlı değildir. Asıl büyük etki, kariyer seçimleri içinde gizlidir. Kariyeriniz boyunca yaptığınız seçimler, bağışladığınız paradan çok daha büyük bir fark yaratabilir. Örneğin iklim değişikliği, yapay zeka güvenliği veya küresel sağlık gibi alanlarda çalışan bir araştırmacının katkısı, yüz binlerce insanın hayatına dokunabilir. Saygı ile Serdar DURAT