(Ge: yer, yeryüzü, arazi + metria: ölçme; /o/, iki birimi birleştiren ses) birimlerinden kurulu bir terim olan geometri Eski  Yunancada yeryüzünün, yüzeylerin, arazinin ölçülmesi demek.  Aynı anlam birimini coğrafya (yeryüzünün tasviri),  jeoloji (yeryüzü bilgisi) terimlerinde de görürüz. Bu terimlerdeki ge  birimi Yunan mitologyasında göğü temsil eden Uranus'a karşılık, yeryüzünü temsil eden ana tanrıça, toprak ana Gaia'dan geliyor.     

    Matematik gibi geometri de yirminci  yüzyılın ilk yarısında Fransızca géometrie üzerinden Türkçeye geçmiş. Atatürk'ün 1936'da yazdığı, birçok geometri terimini karşılamak amacıyla Türkçe terim türettiği kitabın adı da Geometri'ydi. 

    Osmanlı Türkçesinde bu bilime hendese deniyordu. Kelimenin sıfatı da hendesî. Bu terim 1940'lı yıllara kadar Türkçede kullanıldı. TDK'nin 1935'te çıkardığı Osmanlıcadan Türkçeye  Cep Kılavuzu adlı sözlükte hendese terimi hiçbir açıklamaya yer vermeden  hendese kelimesiyle karşılanmış. Demek ki 1935'te hendese Türkçe sayılıyordu. 

  Hendese kelimesini bugünkü kuşak bilmeyebilir, ama ondan türeyen bir kelime unutulmayacak kadar yaygınlaşıp dile yerleşmiştir: mühendis. Öyleyse mühendis geometriyi bilen kişi demek. Tanzimat'tan biraz önce açılan mühendis okulunun adı hendesehane idi.  Hendesehane daha sonra mühendishaneye çevrildi. Sultan III. Selim'in Nizâm-ı Cedit yapılanmasının bir adımı olarak 1795'te Hasköy'de açılan topçu okulunun adı Mühendishane-i Berrî-i Hümâyun'du. Bu okul topçu ve istihkâm subaylarını yetiştiriyordu. Topçu, istihkâm sınıflarının geometri, matematik bilgileri gerektirdiği açıktır. Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'un ilk adı Hendese Odası'ydı. Tersane ile donanmanın geliştirilmesi için 1775'te kurulan bu okulda da öğretim matematik, geometri  ağırlıklıydı. 1883'te  Hendese-i Mülkiye Mektebi de  bugünkü Istanbul Teknik Üniversitesi'nin temelidir. 

Kaynak: Bülent AKSOY

Kavram Mutfağı, Makaleler

https://www.kavrammutfagi.com/makale/matematik-terimlerinin-kokenleri