Herhangi amaçla yapılan sınavlarda, olası kopya girişimlerini engellemek amacıyla bir gözetmenin sınava tabi tutulan kişileri gözetlemesi yerine, onların onurlarına güven gösterilerek başlarında gözetmen bulundurulmamasıdır. 1921 yılında A.B.D.de Stanford Üniversitesinde uygulanmaya başlanan bu sistemin kısa hikayesi https://tinaztitiz.com/3646 adresindeki yazıda açıklanmaktadır.

Konu ilk bakışta eğitimin bir aracı ile ilgili görünse de aslında ahlaki açıdan derin etkilere sahiptir. Başında kopya girişimine karşı gözetmen bulundurulması halinde kişiye saklı içerik yoluyla şöyle iki mesaj (uzun yıllar boyunca) verilmektedir:

1. "Sizi gözetleyen birisi olduğunda dürüst davranın; gözetleyen yoksa dilediğinizce davranabilirsiniz". Bu mesajın olası sonuçları açıklamaya gerek olmayacak kadar açıktır.
2. "Sizler ve herkes güvenilmez kişilersiniz. Birbirinize güvenmeyin". Günümüzde toplumumuzun hakim renklerinden birisinin güvensizlik olduğu düşünüldüğünde bu ölümcül hastalığın bir kaynağının da gözetmenli sınavlar olduğu anlaşılacaktır.

Nitekim bir okulda gözetmen bulundurmadan yapılan sınavlar sonunda ne hissettiği sorulan bir öğrencinin duyguları dikkat çekicidir: Tıklayınız1, Tıklayınız2. Haliç Üniversitesinde Prof. M.Pala tarafından uygulanan Gözetimsiz sonunda düşünceleri sorulan öğrenciler de benzer ifadelerde bulunmuşlardır: Tıklayınız3, Tıklayınız4.

Daha geniş bir araştırmada Gözetimsiz Sınav hakkında düşüncelerini ortaya koyanların görüşleri için Tıklayınız5.

Bu konuda işaret edilmesi gereken bir nokta da, Gözetmensiz Sınav adına kimi öğretmenleri uyguladıkları alternatif yöntemlerdir. Örneğin:

• Kopyayı güçleştirici yöntemler:
  1. Cevaplanması güç sorular sormak,
  2. Herkese ayrı soru sormak,
  3. Oturma düzenini kopyayı zorlaştıracak şekilde yapmak,
  4. Gizliden gözlemek,
  5. Benver yöntemler
• Açık kitap açık defter tipi soru sormak.

Bu yöntemler Gözetimsizlikten beklenen asıl amacı gerçekleştiremeyen usullerdir. Ayrıca hangi sınav türünün nerede kullanılacağına özen gösterilmeyişine işaret eder. Bu amaçla sınav türleri çizelgesine başvurulabilir: Tıklayınız6