Bir başkasının mutlu olmasından dolayı mutlu olma durumuna “ikinci el mutluluk” deniliyor. Kişi, olayın doğrudan yararlanıcısı olmasa da bu mutluluğu içten hisseder. Bu duygu, empatik ya da özgeci mutluluğun bir biçimidir ve sosyal duygular arasında yer alır. Empati, şefkat ve insan ilişkileriyle yakından bağlantılıdır.

İkinci el mutluluk, başkalarının adına hissettiğimiz daha geniş duygular grubunun bir parçasıdır. Nasıl ki bir başkasının utancını ya da hüznünü hissedebiliyorsak, aynı şekilde onların sevincini de hissedebiliriz. 

Kaynak: Batson, C. D. (1991). The Altruism Question: Toward a Social-Psychological Answer. Psychology Press.

Pozitif psikolojiye göre, bir başkasının başarısını empatiyle karşıladığımızda, beynimiz neredeyse bu başarıyı kendimiz elde etmişiz gibi tepki verir. Kaynak: Fredrickson, B. L. (2001). “The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions.” American Psychologist, 56(3), 218–226.

Fonksiyonel MR çalışmaları göstermiştir ki, özellikle yakın olduğumuz birinin mutluluğunu gözlemlediğimizde, beynimizin ödül merkezi (örneğin ventral striatum) aktifleşir. Kaynak: Morelli, S. A., vd. (2014). “Empathy and the neural mechanisms underlying observing others’ positive emotions.” Social Cognitive and Affective Neuroscience, 9(12), 1789–1795.

İkinci El Mutluluk Örnekleri:

- Çocuğunuz ve/ya bir yakın dostunuz bir ödül kazandığında sevinç duymak.

- Bir arkadaşınızın evlendiğini, terfi ettiğini duyunca yüzünüze bir gülümsemenin yerleşmesi.

- Mentorluk yaptığınız genç bir danışanınızın mezuniyet, yüksek lisans, doktora tezini başarı ile vermesi ile gurur ve mutluluk hissetmek.

- Tanımadığınız bir çiftin halka açık evlilik teklifine şahit olup heyecan ve mutluluk duymak.

Neden Önemlidir?

1. Güçlü sosyal bağlar kurar: Başkalarının mutluluğunu paylaşmak, bağ kurmayı, güveni ve toplumsal uyumu artırır.

2. Kişisel iyi oluşu arttırır: İkinci el mutluluk, sizin hayatınızda zor bir dönem olsa bile ruh halinizi iyileştirebilir. (Kaynak: Lyubomirsky, S. (2007). The How of Happiness: A New Approach to Getting the Life You Want.)

3. Kıskançlığı törpüler: Başkalarının mutluluğunu paylaşmayı öğrenmek, kıyas ve kıskançlığa karşı güçlü bir panzehirdir. Diğerlerinin başarılarını ve mutluluklarını  tehdit olarak değil, kutlanacak bir şey olarak görmeyi sağlar.

Sonuç: İkinci el mutluluk sadece “bir başkasının mutlu olmasına sevinmek” değildir. Empati, sosyal bağ kurma ve duygusal zekayla ilintili, zengin ve gelişmiş bir duygusal deneyimdir. Bu duygu, birlikte yaşamayı başaran toplumların yapıtaşlarından biridir.

Serdar DURAT

İKİNCİ EL MUTLULUK” ÜSTÜNE Sayın Serdar Durat'ın tanıttığı "ikinci el mutluluk" kavramını çok yadırgadım. Sayın Durat'ın tanıtımını değil, böyle bir anlam icat eden kişiyi. Sözün aslı "second-hand happiness" olduğuna göre, İngilizcede türetilmiş. Şunun için yadırgadım... Böyle bir mutluluk tamamıyla olumlu, yüce gönüllü insanlara yaraşır bir duygu yükü taşıyan bir mutluluk olarak tanımlanmış. Oysa "second hand" İngilizcede birinci ele göre değersiz bir şeydir. Çoğu zaman bir mal için kullanılır. Bit pazarına, hattâ hurda eşya piyasasına düşmüş maldır "ikinci el" dedikleri mal. Bir otomobil ya da kitap ise, kullanılmış, yıpranmıştır. Ama ne hakkında kullanılırsa kullanılsın, "second hand" küçümsenen ya da küçümsenebilecek bir nesnedir. O nesnenin kullanılmamışına erişemeyen kişi pek de istemeden talip olur. Kullanılmamışına erişebilse, o malın yüzüne bakmaz. Bu sözü türeten kişi, asıl büyük mutluluk büyük bir sevinç duyan kişinin mutluluğu, o mutluluktan mutluluk duyanınki ise o ölçüde büyük olmayan, daha küçük ölçekli bir mutluluktur diye düşünmüş olmalı. Neden buna ihtiyaç duymuş, pek anlayamadım. "Empathy" gibi çok güçlü bir kelime kendisine yetmemiş mi acaba? Türkçesine de itirazım var. "Second hand"in Türkçesi "ikinci el" değil, "elden düşme"dir. İkinci el, bire bir, mekanik bir tercümedir. Atasözleri gibi deyimler, kalıp sözler bire bir tercüme edilemez. Bir dil yabancı dillerden kelime alabilir, ama deyim alamaz, almamalı. Yabancı dillerden bir söze ihtiyaç duyduğumuzda, "Almancada / Rusçada / Japoncada şöyle bir söz vardır..." der, o sözü bire bir anar, sonra da anlamını açıklarız. Her dilin kendi anlam dünyasına özgü deyimleri vardır. Ama nedense son yıllarda “ikinci el” sözü yaygınlaştı. “Second hand” sözünün öteden beri kullanılan Türkçesi unutuldu herhalde. Yabancı dillerle tanışmanın anadiline bazen böyle bir zararı da olur. Başka bir nedeni olabilir mi? Kendimi zorlayarak “ikinci el”in neden yaygınlaştığını anlamaya çalışıyorum. Kamunun algısında "elden düşme" sözündeki "düşme" kelimesi malın değerini çok mu düşürüyor da, "ikinci el" biraz daha mı yükseltiyor acaba... "İkinci el" demekte ısrar edenler malın cazibesini mi biraz olsun artırmak istiyorlar? Peki, İngilizcede türetilen bu söze bundan sonra “elden düşme mutluluk” mu demeliyiz? Elbette onu demek istemedim. İngilizce söz de, Türkçe söz de bu türden bir mutluluğun değerini düşürür. Bülent Aksoy