Matematik terimi Eski Yunancadır. Kelime anlamıyla  "öğrenilmiş bilgi, öğrenilen şey" demek.  Terimin Yunancadaki en  eski biçimi, "öğrenmek" anlamına gelen  manthánein fiili. Bu fiilin en eski kaynağı ise,  Hint-Avrupa kök dilinde düşünme, düşünce demek olan   *men- *mon- *mn- ile, öğrenme anlamına gelen *mendh birimleridir. Tıp terimi mania (yani "mani", delilik), İngilizce memory (hafıza),  mind (zihin), Hinduizm ile Budizmden kaynaklanan Sanskrit  mantra da bu köklerden çıkıyor. Fiilin isim hali máthema "bilim, bilgi, matematik bilgisi, öğrenilen şey, ders" anlamına geliyor; bunun da sıfatı mathematikós, yani bilimsel. Bu Yunanca kelime Latinceye mathematicus, Fransızcaya  mathmetique, İngilizceye de  mathematic  yazımlarıyla geçiyor. Onyedinci yüzyılın ilk yarısında da terim İngilizcede mathematics olmuş, yani matematik  bilimi.

   Eski çağlarda bilim kavramı sayılar üzerinden akıl yürütmekle sınırlıydı; geometrik şekillerin ölçümünü, fizik, astronomi gibi bilimleri kapsıyordu. Fakat zamanla matematik kavramı soyutlaştı; nesnesinden soyutlaştırılmış sayı değerleri  üzerinden düşünme anlamını kazandı. Böylece matematik, felsefe ile birlikte, nesnesi olmayan iki disiplinden biri oldu.       

   Matematik Türkçeye yirminci yüzyılın ilk yarısında Fransızcadan geçmiş. Eski Türkçede bu bilime riyâziye denirdi. Okullarda okutulan dersin adı da buydu. 1920'li, 1930'lu yıllarda bu derse hâlâ riyâziye deniyordu.  Arapça kökenli riyâziye kelimesine çok benzeyen, yine aynı kökten gelen bir kelime daha vardır eski Türkçede: riyâzet.  Riyâzet nefsi köreltme, disiplin altına sokma, beden hazlarından sakınıp perhizle, kanaatkârca yaşamak demek. Yabani bir hayvanı terbiye etmek, huysuz atı eğitmek anlamına da gelen bu kelime buradan nefsi terbiye etmek anlamıyla tasavvuf  diline girmiş. Bu iki terim arasındaki bağlantıyı kurmak pek kolay değil. Öyle anlaşılıyor ki, riyâziye, riyâzet'in disipline sokma anlamcığından türemiş. Buna göre, matematik zihni sıkı bir düzene, bir disipline sokan bilgiler, dersler anlamına geliyor olmalı. TDV  İslâm Ansiklopedisi bu bağlantıyı şöyle açıklıyor:        

    Eflâtun felsefesinin etkisiyle Aristocu ilimler tasnifinin tesiri neticesinde matematik bilimleri kendi üstünde bulunan ilm-i ilâhîye bir hazırlık olarak görüldüğünden kök anlamı “alıştırma yapma” olan riyâze kelimesine teşbihen “zihni alıştıran ve hazırlayan” mânasında “riyâzî ilimler” olarak isimlendirilmiş, daha sonra kısaca bütün bu bilimlere riyâziyyât adı verilmiştir. Yenileşme döneminde ise riyâziyyât sayı ve miktarla uğraşan bütün bilim dallarını kuşatan bir isim olarak kullanılmaya başlamıştır, bugün de modern Arapçada kullanılmaya devam edilmektedir.

   Kaynak: Bülent AKSOY

Kavram Mutfağı, Makaleler

https://www.kavrammutfagi.com/makale/matematik-terimlerinin-kokenleri