Lütfen aramak istediğiniz kelimeyi yazıp Enter tuşuna basın..

Logo

Kullandığımız dil; bugün ne olduğumuzu, yarın ne olacağımızı belirler..

 MENÜ

KAVRAM

(Genel kabul görmüş anlamı)

ETİMOLOJİ / KÖKEN / KAYNAK

(Etimoloji, köken, kaynak vb bilgiler)

YÜKLENEN ANLAM VE SORUNLAR

(Anlam kayması yoluyla kazandığı anlam ve yol açtığı sorunlar)

Nedensellik (rasyonalite); duyu (emotion) veya duygulara (feeling) değil, kanıtlara veya akılcı nedenlere dayalı olma durumu veya kalitesi (Wikipedia. http://bit.ly/1dCQ4Ql).

Herhangi bir “sonuç”a yol açan sebepler, nedensellik yoluyla sıralandığında genellikle bir ağaç yapısı ortaya çıkar. Ağacın en uçtaki dallarına kadar tüm nedenler söz konusu “sonuç”un ortaya çıkmasına değişik ölçülerde katkıda bulunurlar. Bu gibi durumlarda, sonuca yol açan başlıca nedenleri belirleyebilmek için mutlaka eleştirel (elemeye yarayan anlamında)  (kritik > Gr. Krisis= elemek) düşünme yoluyla, çok sayıdaki nedenin önem derecesine göre sıralanması gerekir. Bu da, nedensel ve eleştirel düşüncenin birlikte kullanımının gerekliliğini göstermektedir

Ayrıca Bkz. Düşünme Becerileri, Düşünme ve Yargıların askıya alınması, Sözler ve doğru düşünme, Yanıltıcı düşünme (Tınaz Titiz).

 

Yorumlar

Tinaz Titiz

31.08.2021 12:54:42

Nedensel (rational) düşünme’nin en kritik noktası, “kopuksuzluk” denilebilir. Çok sayıda halkadan oluşan bir düşünme zinciri üzerindeki sadece bir baklanın “zayıf, bozuk” olması, o fikrin bütünüyle bozuk olmasına yeterlidir.. Eleştirel (critical) düşünme teriminde ise eleştiri sözcüğü genellikle olumsuz anlamda kullanılıyor. Yunanca (krisis = eleme) sözcüğünden türetilen, aslında Türkçede de eleme’yi çağrıştırması gereken bu deyim zamanla “fikrin işe yaramaz yönlerini bulmak” anlamına evrilmiştir. Halbuki eleme, nedensel düşünme yoluyla bir sonuca yol açan nedenler, o nedenlerin nedenleri, onların nedenleri ilh şeklinde devam edip, sonuç üzerinde minimal etkisi olacak nedenlere kadar vardırılan bir düşünme zinciri sonunda ortaya çıkan çok sayıda nedenin etki düzeylerine göre sıralanması amacıyla yapılmaktadır. Böylece en çok etkiyi yapanlardan başlayarak en az etki yapanlara kadar ilerlenir. Bu nedenle, nedensel ve eleştirel düşünme birlikte kullanalar ve birlikte adlandırılması adet olmuştur; gerçekte ise iki ayrı düşünme söz konusudur.

Yorumlar