Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Sözlük’ te (s.326) nesep sözcüğünün Arapça olduğunu ve soy, baba soyu anlamına geldiğini, “neseben akraba” tamlaması ile de hısım açıklaması yapmaktadır.

TDK 1966 basımı Türkçe Sözlük (s.549) nesep kavramının soy, baba soyu anlamına geldiği belirtilmiştir. Neseb-i sahih kavramı için kanuna uygun bir evlenme sonunda doğan çocuk, neseb-i gayri sahih kavramı için ise yolsuz bir birleşme sonunda doğan çocuk açıklaması yapılmıştır. Sözlük hazırlayıcıların bir durumu kanuna uygun evlenme diğeri için yolsuz bir birleşme nitelemelerini anlamak zordur. Sahih veya gayri sahih nesebin hukuksal sonuçlarının onları ilgilendirmemesi gerekir. Bir birleşmenin kanuna uygun oluşu yollu, ötekinin yolsuz olduğu şeklinde bir açıklamada uygun değildir. Kanuna uygun olmayan bir evlenmenin esasen söz konusu olmayacağı gibi bir birleşmenin yollu yolsuz diye nitelendirilmesi de yanlıştır.

Meydan Larousse  (c.9, s.295) nesebi ana, baba ve çocuklar arasındaki hısımlık bağı olarak açıklamaktadır. Nesebin reddi veya nesebin düzeltilmesi bir hukuk davası olabileceği gibi akdî, sözleşme ile de bir nesep bağı da kurulabilir. Larousse açıklamasına göre nesebin kurulabilmesi için evlilik bağının olması koşulu yoktur. Nesebin yasa önünde geçerli olup olmadığı konu edilebilir.

Sevan Nişanyan Sözlerin Soyağacı adlı kitabında (s.348) Arapça nasab/ nasaba sözcüğünden türemiş olan nesep kavramının soy, aile anlamına geldiğini bildirmektedir.
Nişanyan, intisap, mensup, münasebet, münasip, müntesip, mütenasip, nisbet ve tenasüp sözcüklerinin de aynı kökten türemiş sözcükler olduğunu açıklamaktadır. Aynı şekilde fonetik benzerliği olan nesil sözü de Arapça nasl mastarından türemiştir. Arapça nasaba sözcüğü çocuk ile baba arasındaki bağı anlatmaktadır. Bu anlam hem bilime ve hem de çağdaş aile anlayışına aykırıdır. Erkek doğurtur ama kadın onu var eder ve doğurur. Bu gerçeği görmezden gelmek anlamdan yoksunluktur. Nesil sözcüğü ile tenasül sözcüğü de aynı kökten gelmektedir.
 

Şemseddin Sami Kâmûs-î Türkî adlı sözlüğünde (s.1128) Arapça neseb  (ensâb) kavramını soy ecdat silsilesi olarak yapmaktadır. Kavramın nisbet sözcüğü ile de akrabalığı bulunmaktadır. Bu sözlükte de görüldüğü gibi ecdat bağına yer verilmekte ana soyu yok sayılmaktadır.

İlhan Ayverdi’nin Misalli Büyük Türkçe Sözlüğünde nesep sözcüğünün aslının Arapça neseb olduğu soy, soy sop, atalar, dedeler silsilesi olduğu açıklanmıştır. Yine ana soyu açıklamada yer almamaktadır. Neseb-i sahih, gayri sahih açıklaması yapılırken TDK gibi yanlışa düşülmemiş evlilik dışı veya yasaya uygun bir evlilikten doğan çocuk açıklamasına yer verilmiştir. 

Ali Püsküllüoğlu da Türkçe Sözlük’ te (s.971) TDK sözlüğündeki açıklamaları aynen kullanmıştır.

Arapça nesep sözcüğünün karşılığı olarak Türkçe soy sözcüğü kullanılabilir. Bu sözcük hem anne ve hem de baba tarafını içine almaktadır. Ayrıca alt soy ve üst soy tamlamaları ile de anlatılan konunun daha kolay anlaşılmasını sağlamaktadır. 

Kaynak: Ali Can Polat

Kavram Mutfağı, Makaleler

https://www.kavrammutfagi.com/makale/nesep-nedir--nesepsiz-ne-demektir-