AKBİL-Akıllı Bilet ve benzer kısa adlar
Yabancı dilbilimciler yeni ihtiyaç duyulan kelimeleri üretmek için seçtikleri yöntemlerden birisi de olayı anlatan cümlenin baş harflerini ve kelimelerin ilk hecelerini alarak yeni kelime üretmeleridir.
POS Cihazı: “Point of Sale- Satış Noktası”, baş harfleri kullanılarak türetilmiştir. Biz niçin POS cihazı diyoruz? Hâlbuki 1990’larda hayatımıza giren “Cash register-para kayıt edici”, Türkçemizde “yazar kasa” olarak hak ettiği yeri bulmuştur.
USB: “Universal Serial Bus” yani “Evrensel Veriyolu” anlamına gelen kelimelerin baş harflerinden oluşturulmuştur. USB aslında dişi ve erkek bir fiş tipi olup bu fişe uygun bellek, bluetooth, Tv vb mandalları bilgisayara iliştirmede kullanılır. Ama Türkçemize USB kelimesi (hep taşıma bellek takıldığından herhalde) flaş bellek diye geçmiştir. Aslında flaş bellek yerine de “taşıma bellek” kullanabiliriz..
LED; Tasarruflu lamba. İngilizcede, bu lambayı anlatan “Light-Emitting Diode (LED)- Işık Yayan Diod” kelimelerin baş harflerini alınmıştır. Biz bu lambaya Türkçemize özel bir kelime bulabilirdik.
PET: (Poli Etilen Tereftalat-PET). Biz ise aynen PET şişe olarak alıp kullanmışız. Biraz tembeliz. Umursamıyoruz.
ATM; İngilizcede “Otomatik Vezne Makinesi” anlamına gelen “Automatic Teller Machine” cümlesinin baş harfleri alınarak türetilmiştir. Ancak ATM (eytiem) yerine iki bankanın türettiği “bankamatik-paramatik” kelimesi ne kadar güzel olurdu.
Brunch (Breakfast- Lunch), İngilizce kahvaltı ile öğle yemeğinin ilk ve son hecelerini alarak, sabah ve öğle yemeği karışık zengin içerikli yemeği “Brunch” şeklinde tanımlamış. Biz Kahvaltı ötesi veya geniş kahvaltı dememiş Brunch’ı alıp kullanmışız. Özenti içinde miyiz, yaratıcı mı değiliz, tam anlaşılmıyor.
AVM; Hayatımıza ve Türkçemize “Shopping Center, Mall” şeklinde girmesine rağmen, Alış-Veriş Merkezi (AVM) olarak güncellenmiş ve günlük yaşam dilimize çok yakışmış ve Türkçemize kazandırılmıştır.
TOBB: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
NATO: North Atlantic Treaty Organisation
SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu
KOBİ: Küçük Orta Büyüklükte İşletme
23 Ekim 2025
Ergun Mengi